Annwyl Fyd - Rhyfel

Annwyl Fyd,

Dwi’n gwybod ei bod hi’n anodd credu, ond mae gen i ffrindiau.

Fel fi, mae rhai ohonynt yn blogio o bryd i’w gilydd. Er, ar ôl ail ymweld â blog wedi’i ysgrifennu gan fy ffrind, Andrew (neu Snefru7, ei enw blog), mi ddechreuais feddwl.

Mewn un post penodol (gallai weldyma, er, fel y linc uchod mae'n cynnwys geiriau rheg, felly dwi wedi rhybuddio), mae’n ysgrifennu am ei farn ar ryfela, a sut mae’r cyfryngau asgell dde yn canmol y lluoedd arfog sydd yn gwasanaethu yn Afghanistan a gwledydd eraill mae Prydain wedi bod yn rhyfela â nhw.

Ac, gan amlaf yn y blog, roedd yn gywir. Nid yw’n gwneud synnwyr i oresgyn gwlad, dymchwel arweinydd y wlad honno a galw hyn yn ‘amddiffyn’. Fel mae’n dweud, Prydain oedd y grŵp ymosodol yn y rhyfel. A hyd yn oed os, fel maent yn ei ddweud, “ymosodiad ydy’r ffurf gorau o amddiffyn”, ymosodiad ydyw.

Ond, wrth i mi ddarllen drwy ei flog, trawodd rhywbeth fi fwy nag unrhyw beth arall. Y sylweddoliad o beth ydy rhyfel.

Dwi’n gwybod. Dwi wedi ail ddarllen y frawddeg ddiwethaf yna tua deuddeg gwaith, ac mae’n swnio fel sylwad diniwed iawn. Ond mae’n wir. Pan roeddwn i’n ifanc, ychydig o flynyddoedd yn ôl bellach, roeddwn i’n meddwl bod bron pob rhyfel yn dderbyniol.

Os oedd un wlad yn dechrau tyfu byddin i ddymchwel gwlad arall am ddim rheswm, yna roeddwn i’n arfer meddwl ei bod yn iawn i fynd i ryfel gyda’r wlad honno a mudo unrhyw fygythiad yno. Dwi’n gwybod, roeddwn i efo meddyliau gwaeth pan oeddwn i’n ifanc. Ond plîs cofia, roeddwn i yn ifanc iawn bryd hynny.

Er fy mod i’n meddwl hynny, roeddwn i’n gwybod fod marwolaeth efo’i lle yn y gelf o ryfel. Roeddwn i’n gwybod, mewn rhyfel damcaniaethol, yn ddamcaniaethol byddai colled ar y ddau ochr.

Pan ddarllenais i’r blog fe sylwais fod rhyfel ddim yn farwolaeth yn unig, mae’n llofruddiaeth. Dydy’r rhai sydd yn cerdded ar faes y gad ddim yno am fod nhw eisiau o. Maent yn credu, rhywsut, eu bod nhw’n amddiffyn y Frenhines a’r Wlad (yn achos Prydain, hynny yw). Ond wrth wneud hyn, yn cofrestru gyda’r gwasanaeth milwrol, maent mewn gyrfa sydd yn cynnwys llofruddiaeth.

A dyna’r peth wnaeth gael effaith arnaf i.

Roeddwn i’n arfer meddwl, fel y mwyafrif o’r papurau newydd, fod unrhyw un sydd yn mynd i ryfel yn arwr. Fod pawb sydd yn goroesi maes y gad yn haeddu canmoliaeth. Ond, wrth i mi dyfu i fod yn ddyn di-waith fydd mewn dyled am y 25 mlynedd nesaf (a’r gweddill), dwi wedi sylweddoli nad dim dyma’r achos mewn realiti.

Roeddwn i’n gwybod, o oedran ifanc, nad oeddwn i'n perthyn yn y gwasanaeth milwrol. Yr unig ffordd gei di fi mewn unrhyw garfan o’r gwasanaeth milwrol ydy os byddwn i’n dylunio eu gwefan nhw neu rywbeth sydd ddim yn golygu fi yn tynnu ar driger yn erbyn dyn arall, ta waeth ei gred. Yn dweud hynny, byddwn i’n debyg yn teimlo’n lletchwith pan ddaw at dalu clod i filwyr sydd yn cael eu brandio’n “arwyr”.

Ond, mae hynny yn rhywbeth arall drawodd fi. Dwi ddim yn meddwl gallwn i ddweud hyn mewn person. Pam? Dwi ddim yn gallu bod yn siŵr pam. Er efallai fod parch rhywbeth i wneud gydag ef. Ti’n gwybod, gan nad wyf yn cytuno’n llwyr gyda dewisiadau’r ‘arwyr’ gallai hyn wneud i rai pobl feddwl fy mod i’n berson ofnadwy.

Dwi’n gwybod, nid yw’n iachus iawn poeni beth mae pobl eraill yn ei feddwl ohonot ti, ond dwi ddim yn gallu helpu’r peth. Dyna pam dwi fel arfer yn cadw fy marn i fi fy hun. Wel, hyd yn hyn. Ond, yn ôl at y pwnc.

Er fy mod i’n cytuno gyda barnau Snefru7 gan amlaf, dwi yn gallu deall (i raddau) yr angen am wasanaeth milwrol. Dim ond un rheswm sydd pam fod y fath hon o swydd yn bodoli, am ein bod ninnau yn byw mewn byd paranoid.

Rydym i gyd yn ymwybodol o’r pryderon am y posibilrwydd o ryfel niwclear, sydd yn cynnwys y fath arfau gallai droi Prydain i mewn i ddilyniant llwch ymbelydrol  (os nad ydw i wedi camddeall y sefyllfa gyda Gogledd Korea ac Iran).

Fe fyddai’n gwbl onest efo ti, Fyd, dwi ddim y deall holl fanylion pam fod rhyfeloedd yn bodoli yn glir. Pam na fedrwn ni wneud te ac nid rhyfel?

Dwi’n diolch i ti, fyd.

Annwyl Fyd - Jôcs Budur

Nodyn – Mae’r mwyafrif (wel, bob un) o’r linciau uchod yn fideos o YouTube, gyda’r mwyafrif efo rhegi neu’n eithaf sarhaus yn beth maen nhw'n ddweud. Meddwl byddwn i’n gadael i ti wybod cyn i ti glicio arnynt a dwrdio fi am hyrwyddo iaith gref ac ati. Diolch.

Annwyl Fyd

Hoffwn ofyn cwestiwn i ti.

Ydy hi’n anghywir i chwerthin ar jôcs sydd yn cael eu cysidro’n ddrwg? Ti’n gwybod, fel rhai hiliol a rhywiaethol?

Gad i mi ehangu o beth dwi wedi’i weld yn ddiweddar. Dwi (dal, rhywsut) yn y brifysgol, ac yn ffrindiau gyda hogyn oedd yn arfer byw yn Iran. Bob tro dwi’n ei weld, mae bob tro’n dweud rhywbeth wrtha i am fod yn wyn, neu am fod yn Gymraeg.

Esiampl o rywbeth byddai’n ddweud amdanaf i'n bod yn wyn ydy pan roedd hi’n bwrw eira, a dechreuodd alw fi’n “pluen eira” a dweud y byddwn i’n ninja gan na fyddai neb yn fy ngweld i. Esiampl arall ydy pan siaradais Gymraeg i ddarlithydd, ac fe honnodd ein bod yn hiliol gan mai dim ond y darlithydd a finnau oedd yn deall ein gilydd, gan nad oedd yr un myfyriwr arall yn y dosbarth yn siarad yr iaith braf sydd yn cael ei adnabod i bawb fel Cymraeg.

Roeddet ti’n gallu clywed yn ei lais nad oedd o’n hollol o ddifri. Os oedd o, roedd o’n ei guddio’n dda. Ac os byddwn i, neu unrhyw berson arall yn ein cylch o bobl, yn dweud jôc neu unrhyw beth allai gael ei feddwl yn hiliol yn ei erbyn o, mae’n ymateb yn yr un ffordd a fyddaf i. Yr unig wahaniaeth ydy ei fod o yn dod yn ôl gydag ymateb doniol, fel arfer yn dweud rhywbeth llawer gwaeth wedi’i dargedu yn erbyn ei hun.

Felly beth dwi’n drio’i ddweud yn fan hyn? Mae yna lefel o hiliaeth yma. Mae ef yn dweud na fyddai neb yn gallu gweld fi pan fydd hi’n bwrw eira yn prif esiampl, ond ddim yn un da. Ond ydy hyn yn bod yn hiliol?

Mae’r un peth yn wir gyda merched, mewn ffurf rywiaethol ac nid hiliol. Os wyt ti’n mynd ar wefannau penodol, fel Failblog, Sickipedia neu debyg, mae’n ymddangos fel bod barn eithaf rhywiaethol am ferched. Y prif un ydy rhywbeth tebyg i “os ydy coeden yn disgyn ar ferch yng nghanol y coed, pam nad yw’r ferch yn y gegin?”

Ond pam?

Dim syniad.

Iawn, mae’r rhan fwyaf o’r gwefannau hyn yn ymwneud ag adloniant jôcs, felly nid yw pob un yn bwriadu bod yn filain. Er, pa bryd mae hyn yn mynd yn rhy bell?

Fedra i ddim ateb hynna, gan fod pawb yn wahanol. Cysidra’r jôc yna am ferched uchod. Y tro cyntaf clywais i hwnna, fe chwarddais. Fedra’i ddim gwadu hynna. Ond, roeddwn i yn meddwl ei fod yn gras. Nawr dydy pob jôc rywiaethol “merch, cer i mewn i’r gegin” dwi’n ei glywed ddim yn gwneud synnwyr. Ar adegau prin iawn, dwi’n clywed jôc rywiaethol sydd yn gwneud i mi chwerthin, rhywiaethol yn erbyn dynion a merched, ond os mai’r unig beth mae’n sôn amdano ydy’r gegin a diffyg gallu i ofyn am gyfarwyddiadau pan ar goll, yna mae’n ddiwerth.

Mae un peth yn sicr, mae pawb efo gwahanol lefel goddefiant pan ddaw at y math yma o jôcs. Fel bydd un person yn chwerthin yn uchel i jôc sydd yn cynnwys Hitler a beth wnaeth o i’r rhai sydd yn credu yn ffydd yr Iddewig, bydd person arall efallai yn crynu wedi dychryn ac wedi’i ffieiddio gan eu bod yn ddiweddar wedi cael eu tramgwyddo gyda jôc am y Cymry.

I mi, fedra i chwerthin am bron i bob dim. Ac, am ryw reswm, dwi ddim yn teimlo’n esmwyth yn dweud hynna. Wrth i ti wylio pennod o Mock The Week ar YouTube neu Dave, fe fyddi di, cyn hir, yn clywedFrankie Boyle yn dweud jôc. Fel arfer, mae ei jôcs gwneud yn ysgafn o bynciau tywyll, yr esiampl gorau o hyn ydy, yn ystod “llinellau na fyddet ti’n clywed mewn ffilm ‘superhero’ rhan o “Scenes We'd Like To See”, mae’n cerdded i fyny at y microffon, ac yn dweud “A’i deryn yw e? A’i awyren yw e? Beth bynnag ydy o, mae’n anelu’n syth am Canolfan Masnach y Byd (World Trade Centre).”

Chwarddodd y gynulleidfa. Wel, ddim yn syth cofia. Roedd y stiwdio wedi’i llenwi gydag ebychiadau. Ond fe ddywedai un peth wrthyt ti, ar ôl i mi ebychu, chwarddais. Ydy hyn yn gwneud fi’n berson cas? Ydy hyn yn golygu mod i’n meddwl fod y bobl bu farw yn 9/11 yn ddoniol? Yn bersonol, fyddwn i ddim yn dweud hynny. Ond yna, efallai dy fod di’n meddwl fy mod i’n berson dideimlad gyda llai o gydymdeimlad na chath i lygoden heb goesau.

Dwi newydd sylwi mod i wedi gadael jôcs homoffobig allan, ac mae Frankie Boyle yn linc neis i'r y pwnc hwn. Dwi ddim yn deall pam fod bobl yn bychanu neu’n gwahaniaethu yn erbyn pobl deurywiol, i ddweud y gwir, fel ddywedodd Jack Whitehall unwaith, “Dwi’n meddwl fy mod i’n homoffobig yn yr un ffordd dwi’n arachnophobic. Dwi ddim ofn pryfaid cop, dwi ddim ofn pobl hoyw, ond byddwn i’n debyg yn sgrechian os welwn i un yn fy math”. Ond dwi’n meddwl bod y mwyafrif o’r jôcs yn ddoniol. Nid am fy mod i’n meddwl y ffordd yna, ond fel jôcs hiliol a rhywiaethol, dwi’n deall pam eu bod nhw’n ddoniol. Ta ydyn nhw?…

O, dwi ddim yn gwybod, fyd. Pam na allwn ni i gyd gael ymlaen â’n gilydd a chwerthin ar ben ein hunain fel rydym yn chwerthin ar bobl eraill?

Diolch i ti, fyd.

Annwyl Fyd - Diwrnod Arall

Annwyl Fyd,

Ga'i fynd a ti yn ôl i Awst llynedd? Caf? O, ti’n garedig iawn.

Y diwrnod cyn canlyniadau fy lefel A. Roeddwn i’n darllen fy mhorthiant Facebook i weld nifer o’r un diweddariad statws gan amryw o fy ffrindiau. Dwi ddim yn cofio beth oedd o, ond roedd y mwyafrif o’m ffrindiau yn cael panig dros eu canlyniadau, yn un ai’n ddiffyg cwsg dros eu dyfodol anhysbys, neu’n teimlo’n nerfus am y sefyllfa.

A dim ond un peth dwi’n gallu meddwl amdano.

Dim ond diwrnod arall ydyw.

Dwi’n gwybod. Bydd y pedwar gair yna wedi cael eu rhoi ar fy ngherdyn busnes, fy CV a fy ngharreg bedd. Dwi wedi’i ddweud o am y Nadolig, am fy mhen-blwydd, a nawr canlyniadau lefel A.

Iawn, mae yna rhai pethau yn fy mywyd fydd ddim yn ddiwrnod arall yn unig. Efallai byddaf yn priodi, ni fydd hynny fel unrhyw ddiwrnod arall. Mae’r un peth yn wir am enedigaeth fy mhlant (ha). Neu, a dwi’n casáu dweud hyn, marwolaeth rhywun agos. Heblaw am y digwyddiadau potensial yna, gyda dim ond un o’r sefyllfaoedd yna gellid dianc oddi wrtho, mae pob diwrnod arall yn un arall sydd raid i ni fyw drwyddo.

Ond, ar y funud hon, yn syllu i lawr gwn tair baril. Mewn un mae’r fwled wedi’i lenwi gydag ychydig o glorid. Y llall, bwled wedi’i lenwi gydag electronau yn rasio o’i gwmpas. Yr un diwethaf, bwled yn llawn sain felys aflwyddiant. Neu, os nad wyt ti wedi dyfalu bellach, mae’r siambrau a’r bwledi yn cynrychioli'r lefelau A eisteddais i – Cemeg, Ffiseg a Thechnoleg Cerddoriaeth. Os byddwn i’n pasio’n llwyddiannus, byddai’r tair siambr yn toddi i mewn i goctel o liw a sŵn. Os byddwn i’n aflwyddo, byddai pob bwled yn llenwi fy nghorff gydag anobaith ac amheuaeth. Meddyliau hapus i fachgen 18 oed.

Ond ar y diwrnod, triawd o ddos o drychineb twyll oedd o, wrth i mi ddarganfod fy mod wedi llwyddo i gael tri D yn y tri phwnc. Golygai hyn fod y tri bwled wedi’u saethu, dim ond iddynt fethu fi o nano-amedr, ac roeddwn i’n ddiogel i gerdded i mewn i’r cwrs o’m newis yn y brifysgol. Fy ffrindiau? Wel, roedden nhw’n poeni am ddim wrth iddynt gael graddau da, ond roedd lleiafrif ohonynt wedi cael trafferth i gael i mewn i brifysgol am un rheswm neu’i gilydd. Ond nid dyma’r pwynt.

Y peth ydy, ydw i’n anghywir i feddwl fod pob diwrnod sydd yn digwydd yn ddiwrnod arall yn unig? Beth rwyf yn olygu ydy, esiampl fwy diweddar ydy Dydd Calan. Roedd pawb, o Sydney i Foscow, yn dathlu genedigaeth flwyddyn newydd. Wrth i’r newyddion gyrraedd fy nheledu, syllais ar y tân gwyllt. Dim ond un peth oeddwn i'n feddwl.

Beth oedd y peth yna? Wel, nid yw’n amlwg?

Pam? Pam hyn i gyd?

Roeddwn i’n gwybod yn iawn pam. Mae pobl eisiau cael y cyfle i roi’r gorffennol tu cefn iddynt, ac edrych ymlaen at y dyfodol. A pa gyfnod gwell na pan mae calendr newydd ar wal dy dŷ? Wel, dwi’n dyfalu mai dyma beth mae pobl eisiau ei wneud, dwi ddim wedi cyfarfod pawb yn y byd i ddweud y gwir.

Am ryw reswm, roeddwn i’n gweld y diwrnod fel rheswm i bawb feddwi. A  dyma ydy o, nage? Ond dwi ddim yn mynd i ddiflasu ti gyda hynna i gyd, gan dy fod di’n debyg yn gwybod beth rwyf yn feddwl o hynna o’m llythyr arall i ti. Ho hym.

Ond, fe ofynnai gwestiwn i ti, sut gallaf i gael gwared â’r ideoleg yma sydd wedi cymryd ei le yn fy ymennydd? Sut fedra i beidio meddwl fod pob diwrnod yr un mor arferol â’r llall (heblaw am ychydig esiamplau)? Atebion ar gerdyn post os gwelwch yn dda.

Er, efallai mai dim y ffaith fy mod i’n gweld pob dydd fel un arall sy’n rhaid ei ddioddef cyn ein cwsg terfynol ydy’r broblem. Efallai mai’r ffordd dwi’n gweld y diwrnodau ydy’r broblem. Fedra i ddim helpu gweld fod y byd yn le creulon am ryw reswm. Lle sydd yn rhoi ychydig iawn o obaith neu garedigrwydd. Dwi ddim yn gwybod pam, ond dwi yn.

Efallai, os byddwn i yn meddwl fod pob diwrnod yn fendith, yn beth da, byddai pethau wedi bod yn llawer gwahanol. Ond wedi dweud hynny, os byddwn i, ni fyddwn i yma yn ysgrifennu’r pethau hyn. Felly mae’n ‘swings & roundabouts’ felly.

Diolch i ti, fyd.